Hipertansif Hastalıklar
SBÜ Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Gebe 2 Polikliniği – Anne hastalıkları polikliniği ve Perinatoloji poliklinikleri gebelik öncesi ve gebelikte hipertansiyon tanısı almış hastaların takibini yapmakta ve tedavisini planlamaktadır.
Gebelikte hipertansiyon ( yüksek tansiyon) nedir?
Gebe bir kadında, takiplerde kan basıncının yüksek ölçülmesidir. Gebelikte yüksek tansiyon farklı şekillerde ortaya çıkabilir.
Gebelik öncesi yüksek tansiyon tanısı almış kadınlar kronik hipertansiyon hastalarıdır. Gebelik döneminde bu hastaların izlemi önemlidir.
Gebelik sırasında, 20. haftadan sonra ortaya çıkan fakat idrarla protein atılımı ve organ hasarının eşlik etmediği gebelik tansiyonu bir diğer durumdur.
Üçüncü bir tablo preeklampsidir. Preeklampsi- halk arasında gebelik zehirlenmesi olarak bilinen bir hastalıktır. Yüksek tansiyon ve organ hasarını gösteren laboratuar ve muayene bulgularıyla seyreder. Sıklıkla 20 gebelik haftasından sonra ortaya çıkar, idrarla protein atılımının gösterilmesi tanıyı destekler. Tedavi ve takip edilmezse anne ve bebek için hayati önem taşır. Kronik hipertansiyon hastalarında ve bazı gebelik tansiyonu hastalarında da preeklampsi gelişebilir.
Gebelikte yüksek tansiyona ne sıklıkta rastlanır?
Gebelikte yüksek tansiyon hastalıkları %7-8 oranında görülür.
Gebelikte yüksek tansiyon neden önemlidir, gebelikte yüksek tansiyonun gebeliğe ve bebeğe zararları nerlerdir?
Gebeliğe eşlik eden yüksek tansiyon bazı tehlikeli durumlara sebep olabilir
Bebeğin eşine giden kan miktarının azalması bunlardan biridir. Bebeğe giden oksijen ve besin kaynakları azalır. Bu bebeğin büyümesinde yavaşlama, düşük doğum ağırlığı ve erken doğumu beraberinde getirir. Erken doğuö yenidoğan bebekte solunum problemleri gibi organ yetmezliklerinin sebebidir.
Bir diğer durum bebeğin eşinin gebelik sırasında- doğumdan önce rahim duvarından ayrılmasıdır. Bu durum ağır kanamalara sebep olabilir. Bu kanama hem anne hem bebek için hayati risk oluşturabilir.
Tansiyon yüksekliği ve eşlik eden organ hasarı sebebiyle anne ve bebeği korumak için erken doğum kararı verilebilir. Erken doğum, erken dönemde bebek için yoğun bakım ihtiyacı gerektirebilir. Yeni doğan döneminde başlayan bu mücadele ilerleyen hayatta da takip gerektiren sorunlara yol açabilir. Bir erken doğum kararı verildiğinde yeterli süre varsa bebeğin akciğerlerini olgunlaştırmak için anneye 24 saat arayla iğne tedavisi önerilir. Günümüz şartlarında erken doğumlarda sağkalım ve kaliteli yaşam şansı giderek artmaktadır.
Gebelik zehirlenmesi olan kadınların ileri hayatlarında kalp ve damar hastalıkları riskleri artmıştır. Eğer birden çok gebelikte tansiyon yüksekliği yaşadıysanız ya da erken haftalarda ortaya çıkmış bir gebelik zehirlenmesi atlattıysanız riskiniz daha fazladır. Bu riskin azaltılmasında hayat tarzı değişiklikleri çok önemlidir. İdeal kilo aralığında olmak, egzersiz yapmak, sigara kullanmamak ve sağlıklı beslenmek yardımcı olacaktır.
Preeklampsi neden ortaya çıkar?
Bu hastalığın neden bazı kadınlarda ortaya çıktığı açık değildir ama risk grubu tanımlanmıştır. Bunlardan bazıları:
- İlk gebelik
- Daha önceki gebelikte preeklampsi ya da ailede preeklampsi öyküsü
- Kronik hipertansiyon, kr böbrek hastaları
- 40 yaş üstü gebelikler
- Çoğul gebelikler
- Diyabet , trombofili veya lupus hastaları
- Artmış BMI, obezite
- Tüp bebek yöntemleriyle gebe kalmış kadınlar
Gebelikte yüksek tansiyon tanısı nasıl konulur?Gebelikte yüksek tansiyon olan gebeler bize başvurduğunda neler yapıyoruz?
Hastaların öykülerini alırken çok sık duyduğumuz cümle ‘ hiçbirşey yoktu, doktor herşey yolunda gidiyordu dedi ama birden bire beni doğuma aldılar’…
Evet.. preeklampsi bazen hiç bulgu vermeden ortaya çıkabilir. Kan basıncı yavaş yavaş yükselebilir ama sıklıkla bu süreç hızlı gelişir.
Preeklampsi yönetimindeki başarısızlıkları ortaya koymak üzere yapılan bir çalışma göstermiştir ki genel gebe takibinde kan basıncı ölçümünün atlanması ya da belirgin yüksek tansiyon değerlerinin tedavisinin yapılmaması sorun oluşturmaktadır.
İşte bu sebeplerle bir gebenin düzenli takibi ve her muayenede tansiyon ölçümü çok önemlidir.
Kan basıncınızın gebelik takiplerinde ölçülmesi doğum öncesi bakımın önemli bir kısmıdır çünkü gebelik zehirlenmesinde ilk bulgu sıklıkla kan basıncındaki yükselmedir. 4 saat ara ile tekrarlandığı halde 140/90 ve üzerinde ölçülen tansiyon değeri anormal kabul edilir.
Diğer bulgular…İdrarla protein atılması, başağrısı, bulanık görme, ışığa karşı hassasiyet, görme kaybı, mide ağrısı, bulantı – kusma,,idrar az çıkma,karaciğer testlerinde bozulma, kanda trombosit hücrelerinin sayısında düşme, nefes darlığı, ani kilo alınması ve özellikle yüz ve ellerde ödemdir.
Gebeliğe eşlik eden yüksek tansiyonla karşılaştığımızda annenin klinik durumu, laboratuvar test sonuçları, bebeğin bu durumdan ne kadar etkilendiği ve gebelik haftası gözönünde bulundurularak takip ve tedavi planımızı belirliyoruz. Hastanede yatış verilerek gözlem yapılması gereken hasta grubuna bu konunun önemini ve süreci anlatıyoruz.
Gebelikte Yüksek Tansiyonun Tedavisi Nedir ?
Gebeliğe eşlik eden yüksek tansiyon hastalıkları, doğumun gerçekleşmesinin ardından düzelmeye başlar.
Doğuma yakın, 37 hafta üzerinde gebeliklerde doğum kararı vermek daha kolaydır.
Fakat bazen gebelik haftası erken olabilir. Bu durumlarda hasta değerlendirilir ve :
- Bebek akciğer gelişimi için iğne tedavisi,
- Gebelikte tansiyona bağlı epilepsi nöbetinin( eklampsi krizi)önlenmesi için magnezyum sülfat tedavisi,
- Tansiyonun kontrolü için acil ve uzun dönem tansiyon ilaç tedavileri planlanabilir.
- Bazı durumlarda kan ürünlerinin nakli de gerekebilir.
- Yine de hastalık seyri hızlı olabilir ve erken doğum gerekebilir.
- Doğum şekli hastanın durumuna göre değişebilir.
Tansiyonun şiddetine göre uyguladığımız tansiyon tedavi yöntemleri vardır. Hayati tehlike oluşturacak sınırda tansiyon yüksekliklerinde acil tedavi protokolleri uygulanır. Hastanın durumuna göre düzenli kullanacağı tansiyon ilaçlarının sıklık ve dozu da ayarlanır.
Doğum gerçekleştikten sonra sıklıkla bulgular gerilemeye başlar. Yine de lohusalık dönemi, özellikle ilk günler bu hastaların taşıdığı riskler için önemlidir.
Gebelikte yüksek tansiyon gebelikten önce veya erken gebelik döneminde tanınabilir mi, önlenebilir mi?
Yukarıda bahsettiğimiz preeklampsi risk faktörleri olan hastalarda (kronik böbrek hastaları, kronik hipertansiyon hastaları, daha önceki gebeliklerinden tansiyon hastalığı tanısı almış hastalar vs…) hastalıktan korunmak için kabul görmüş tedaviler vardır.
Obezite ve diyabet gibi risk artan durumlarda gebelik öncesi bakım, kilo verilmesi ve diyetin düzenlenmesi planlanmalıdır.
Preeklampsi için bilinen orta ve yüksek şiddette riske sahip hastalarda erken izlem, düşük doz aspirin ve bazı özel durumlarda halk arasında kan sulandırıcı iğne olarak tanımlanan heparin gibi ilaçlar kullanılır. Doz ve süreleri mutlaka hekim tarafından planlanmalıdır.
Kronik hipertansiyon hastalarında gebelik öncesi dönemde gebelikte kullanımı uygun ilaçlara geçilmesi ve devam edilmesi planlanır. Doğuma kadar olan izlem sürecinde ilaç dozları ve aralıkları değiştirilebilir.
Tüm bu tedavilerle gebelikler daha ileri doğum haftalarına ve daha iyi bebek doğum ağırlıklarına ulaşabilir.
Günümüzde risk grubunda olan ve olmayan hastalarda artmış riski analiz etmek için faydalandığımız diğer metodlar ise kandaki bazı biyokimyasal belirteçlerde artma ya da azalmanın tespit edilmesi, Doppler inceleme ile rahimi besleyen atardamar dirençlerinin ölçülmesidir. Bu konuda çalışmalar devam etmektedir.
Hastalığın ortaya çıkmadan önce tanınması ve tedavisi bilimsel çalışmaların ana hedeflerindendir.
Gebelikte ilaç kullanımı anne adaylarını zaman zaman tedirgin etmektedir.
Elbette, gebelikte ilaç kullanımı dikkat edilmesi gereken bir konudur. Fakat gebelikte yüksek tansiyon kontrol edilmezse ortaya çıkacak olumsuzluklar oldukça önemlidir.
Ace inhibitörleri ve arb denilen ilaç grupları gebelikte güvenli değildir. Yine idrar söktürücü- idrar boşaltıcı olarak bilinen ilaçları kullanmaktan kaçınırız. Gebelikte güvenli bir şekilde kullandığımız tansiyon ilaçları vardır. Bu ilaçlar sayesinde hem acil olarak yüksek tansiyona müdahale etmemiz hem de uzun süreli tedavi planlamamız mümkündür. Tansiyonun kontrol edilemediği durumlarda doğum kararı verilebilir.
Erişkin bir yüksek tansiyon hastasının taşıdığı kalp krizi, inme gibi riskler gebelikte de devam etmektedir.
Kullanılacak ilaçların isimleri ve dozları hekiminizce güvenli bir şekilde ayarlanacaktır. İlaçlarınızı önerildiği şekilde kullanmalısınız. Lütfen ilaçlarınızı doktora danışmadan bırakmayın ve danışmadan doz değişiklikleri yapmayın.
Ülkemizde gebelik öncesi bilgilendirme alan anne adayı sayısı çok azdır.
Kronik hastalığı olan anne adayları için bu danışmanlık daha da önemlidir.
Gebelik öncesi yüksek tansiyon hastalığınız varsa gebe kalmadan önce danışmanlık alınız. Aile hekiminize, kadın doğum uzmanına ve kardiyoloğa görünmenizde fayda vardır. Kilonuz varsa, son dönemde hızla kilo aldıysanız gebelik öncesi kilo vermek için bir plan oluşturun. Beslenme ve kötü alışkanlıklarınızı gözden geçirin. Kullandığınız ilaç gebelik için uygun değilse doğru ilaç seçimi yapılacak ve bilgilendirileceksiniz.
Yüksek tansiyon hastası gebe takiplerinde şunlara dikkat etmelidir:
- Kilo ve tansiyonunuz her muayenede ölçülüp kaydedilmelidir.
- Daha sık idrar ve kan tahlilleri istenebilir. Bebeğin iyilik hali de değerlendirilir.
- Tansiyon hastası annelerin ve bebeklerinin ileri gebelik haftalarında daha sık takibi gerekebilir.
Gebelik takipleri sırasında zaman zaman hastaneye yatış gerekebilir
Bu anne ve bebek güvenliği, hastalığın seyrinin anlaşılabilmesi için gereklidir.Bazı yatış gereklilikleri;
- Yeni başlayan >140/90 tansiyon 2-3 gün hastane yatışı ile tetkik ve takip.
- Preeklamptik şikayetler- görme bulanıklığı, baş ağrısı, mide ağrısı
- Bebeğin büyümesinde yavaşlama, patolojik Doppler bulgular
- Klinik ve laboratuar tabloya eklenen yeni durumlar, tabloda ilerleme
- En geç 37 haftada preeklampsi tanısı almış tüm hastalar
Riskleri azaltmak için :
- Önerilen takiplere gitmelisiniz
- İlaçları öneriler doğrultusunda kullanmalısınız
- Fiziksel aktiviteye doktorunuzun önerileri doğrultusunda devam edin
- Diyetinize dikkat ediniz
- Sigara, alkol ve uygunsuz ilaç kullanımı!
- Halk arasındaki yaygın önerileri doktorunuza danışmadan uygulamayınız
- Çalışıyorsanız işyeri şartlarınızı hekimle konuşun ve izin – rapor gereklilikleriniz hakkında bilgi alınız
Halen preeklampsiyi nasıl önleyebileceğimiz konusu aydınlanmamıştır. Çalışmalar devam etmektedir. Bazı öneriler ortaya çıkmıştır.Örneğin bir önceki gebelikte 34 haftadan önce preeklampsi geçirdiyseniz ya da birden çok gebeliğinizde preeklampsi geliştiyse gebeliğin 14-16 haftalarında bebe aspirini kullanmanız önerilebilir..
Doğum?
Doktorunuz, olumsuz sonuçların engellenmesi için beklenen doğum tarihinden önce doğum kararı verebilir. Preeklampsi ortaya çıkarsa daha da erken doğum gerçekleşebilir. Ciddi preeklampsi gelişirse doğum sırasında ve sonrasında ek tedaviler almanız gerekebilir.
Mg so4 isimli ilacı tansiyon hastalarında güvenli bir şekilde kullanmaktayız. Preeklampsi hastalarının eklampsi krizi adını verdiğimiz sara nöbetini geçirmesine engel olmak amacıyla kullanılır. Nöbet geçirmiş hastalarda da anne hayatını korumada önemli bir yeri vardır.
Yüksek tansiyon bir sezaryen gerekliliği değildir ama bazı durumlarda sezaryen yapılması gerekebilir.
Emzirme
İlaç kullanıyor dahi olsanız özel durumlar dışında emzirme önerilmektedir. Doktorunuz bu konuda sizi bilgilendirecektir.
Doğum Sonrası Bakım
Taburculuk esnasındaki uyarılar ve öneriler dikkate alınmalı. İlaç tedavileri aksatılmamalıdır. Lohusanın bakımı konusunda lohusa yakınları da bilgilendirilmelidir. Lohusalık sonrası tansiyon takipleri ve dahiliye muayenesi önerilir.
Gebelikte yüksek tansiyon hastalığı geçirmiş hastaların bir kısmı, ileriki hayatlarında kronik hipertansiyon hastası olmaya adaydır. Yine altta yatan bilinmeyen böbrek hastalıkları açısından da hasta değerlendirilmelidir.
Gebelikteki tansiyon hastalığına bacaklarda damar tıkanması, beyinde pıhtı- kanama ve tekrarlayan eklampsi krizleri eşlik etmişse hastanın nörolojik ve romatolojik açıdan da değerlendirilmesi önemlidir.
Hasta yeni bir gebelik planlamadan önce mutlaka gebelik öncesi bakım ve bilgilendirme almalıdır.